Taksy notarialne zgodne z konstytucją

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że kwestionowane przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej są zgodne prawem o notariacie oraz konstytucją. Dokonanie oceny regulacji prawnej dotyczącej maksymalnej wysokości stawki taksy notarialnej powinno nastąpić przy uwzględnieniu specyficznego statusu prawnego notariusza. Jego pozycja różni się od podmiotów świadczących typowe usługi prawnicze. Jest raczej szczególnego rodzaju funkcjonariuszem publicznym powiązanym organizacyjnie z wymiarem sprawiedliwości. Jednocześnie stoi przed koniecznością takiego zorganizowania swojej działalności, aby osiągane z niej przychody były wyższe niż koszty, co stanowi warunek dalszego funkcjonowania.
Notariusz nie jest wynagradzany przez państwo, ale pobiera taksę od uczestników czynności prawnej. Zatem wykonując czynności notarialne nie tylko w interesie prywatnym, lecz także w interesie publicznym jako gwarant bezpieczeństwa obrotu, notariusz ma na celu dążenie do osiągnięcia zysku warunkującego realizację zadań publicznych. Do osiągania zysku przyczynia się wprowadzony przez ustawy przymus notarialny, który w pewien sposób równoważy nałożenie obowiązku realizacji zadań publicznych bez jednoczesnego przekazania odpowiednich środków z budżetu państwa.
Zgodnie z art. 5§ 1 ustawy prawo o notariacie (dalej ustawy) notariuszowi za dokonanie czynności notarialnych przysługuje wynagrodzenie określone na podstawie umowy ze stronami czynności, nie wyższe niż maksymalne stawki taksy notarialnej właściwe dla danej czynności, określone w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości wydanym na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5§ 3 ustawy.
Maksymalne stawki taksy notarialnej powinny być wyznaczane przy uwzględnieniu szeregu uwarunkowań, co gwarantuje sformułowanie w art. 5§ 3 ustawy wytycznych dotyczących treści Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Wśród nich ustawodawca wymienił: wartość przedmiotu i rodzaj czynności notarialnej, stopień jej zawiłości, nakład pracy notariusza, czas przeznaczony na dokonanie czynności oraz interes społeczny gwarantujący należyty dostęp do czynności notarialnych w obrocie cywilnoprawnym, a także to, że maksymalna stawka za czynność notarialną nie może przekroczyć sześciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku. Zatem kształtowanie regulacji prawnej przez ministra sprawiedliwości jest procesem złożonym wymagającym odpowiedniego wyważenia szeregu okoliczności wskazanych w sposób ogólny w ramach upoważnienia ustawowego, odniesionych do specyfiki poszczególnych kancelarii notarialnych związanej w szczególności z ich siedzibą determinującą obszar działania.
Tym samym ocena wypełnienia przez prawodawcę nakazów zawartych w art. 5§ 3 ustawy jest niezwykle skomplikowana, a przez to połączona z przyznaniem ministrowi sprawiedliwości pewnego marginesu swobody w ustalaniu maksymalnych stawek taksy za czynności notarialne.
W tej sprawie punktem wyjścia do oceny przez Trybunał Konstytucyjny zasadności zarzutów sformułowanych we wniosku Krajowej Rady Notarialnej było przede wszystkim domniemanie konstytucyjności i zgodności z ustawą kwestionowanych przepisów, którego ciężar obalenia spoczywa zasadniczo na wnioskodawcy. Zdaniem trybunału niewłaściwe jest wykazywanie przez wnioskodawcę niezgodności przepisów rozporządzenia zmieniającego z 2007 r. z art. 5§ 3 p.n. przez pryzmat uzasadnienia projektu tego rozporządzenia, zamiast poprzez analizę treści samego aktu normatywnego. Cele wyznaczone przez ministra sprawiedliwości w rozporządzeniu zmieniającym z 2007 r. mają tylko pośredni związek z wytycznymi zawartymi w art. 5§ 3 ustawy, a zatem również zarzut dotyczący ,,oderwania” tych celów od treści wytycznych uznać należy za niesłuszny. Podobną ocenę należy sformułować co do zarzutu nieodniesienia się przez ministra sprawiedliwości do żadnej z przesłanek zawartych w art. 5§ 3 ustawy, skoro organ ten nie miał takiego obowiązku.
Dodatkowo błędna jest argumentacja, że punktem odniesienia przy kontroli rozporządzenia zmieniającego z 2007 r. powinny być przepisy rozporządzenia MS w brzmieniu sprzed nowelizacji, ponieważ korzystają one z domniemania zgodności z ustawą. Pierwotnie ukształtowana wysokość maksymalnych stawek taksy notarialnej nie może stanowić wzorca, który byłby odniesieniem dla oceny zgodności z art. 5§ 3 ustawy przepisów rozporządzenia MS w brzmieniu nadanym rozporządzeniem zmieniającym z 2007 r. Nie jest prawidłowe rozumowanie, zgodnie z którym zmiana wysokości maksymalnych stawek taksy notarialnej powinna być uzasadniona istotną zmianą okoliczności składających się na wytyczne dotyczące treści rozporządzenia zawarte w art. 5§ 3 ustawy. Niezgodność kwestionowanych przez wnioskodawcę przepisów wymagałaby wykazania w sposób samoistny, a nie przez zestawienie z pierwotnym ich brzmieniem.
W związku z zarzutem naruszenia w§ 6 pkt 15-17 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zasad prawidłowej legislacji Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż przepisy te nie budzą wątpliwości z punktu widzenia dochowania tych zasad, a w szczególności same w sobie nie zawierają sformułowań, które byłyby niejasne i nieprecyzyjne. Zastosowana przez prawodawcę technika odesłań do innych aktów normatywnych jest również akceptowana w pracy legislatora.
Zbadanie zarzutu nieproporcjonalnej ingerencji w prawa notariuszy wymagało ustalenia, jakie prawo czy wolność konstytucyjną ograniczają kwestionowane przepisy i dla jakiej wartości prawodawca wprowadza ograniczenie. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że wnioskodawca nie uzasadnił należycie tego, jakie konstytucyjne prawo zostało ograniczone na mocy rozporządzenia MS oraz dlaczego ingerencja prawodawcy jest nieproporcjonalna.
Trybunał stwierdził, że wnioskodawca nie przedstawił dostatecznych argumentów pozwalających na obalenie domniemania konstytucyjności i domniemania zgodności z ustawą zaskarżonych przepisów rozporządzenia MS. Obliguje to Trybunał Konstytucyjny do stwierdzenia zgodności kwestionowanych unormowań ze wskazanymi przez KRN wzorcami kontroli.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Mirosław Granat, sprawozdawcą był sędzia TK Zbigniew Cieślak.
Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

Drukuj