Wane zgromadzenie czy zebranie przedstawicieli

W związku z licznymi wątpliwościami natury prawnej dotyczącymi najwyższych organów spółdzielni mieszkaniowych oraz zbliżającym się okresem odbywania posiedzeń tych organów, Departament Strategii Budownictwa i Mieszkalnictwa Ministerstwa Infrastruktury przedstawia opinię w sprawie stosowania art. 83 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych (dalej usm) w kontekście przepisów intertemporalnych art. 9 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (dalej nowela). Nowela ta wprowadziła m. in. w rozdziale l1 w art. 83 usm „zakaz” zastępowania w spółdzielniach mieszkaniowych walnego zgromadzenia zebraniem przedstawicieli, umożliwiając jednocześnie spółdzielniom w których liczba członków przekracza 500 osób podzielenie walnego zgromadzenia na części, jeżeli statut zawierał będzie odpowiedni zapis w tym zakresie (patrz art. 83 ust.1 usm).
Przepisy ustawy Prawo spółdzielcze ( dalej ups) stanowią, iż walne zgromadzenie będące najwyższym organem każdej spółdzielni (art. 36 ups), może zostać (art. 37 ups) zastąpione przez zebranie przedstawicieli. Niemniej jednak istnieje w tym zakresie przepis szczególny, tj. 83 usm. Zgodnie zatem z zasadą wykładni lex specjalis derogat legi generali przepis art. 37 ups nie ma zastosowania do spółdzielni mieszkaniowych, a zatem w tych spółdzielniach może funkcjonować: walne zgromadzenie lub, w spółdzielniach w których liczba członków przekracza 500 osób, walne zgromadzenie „w częściach”. W świetle nowych uregulowań każdy członek spółdzielni mieszkaniowej ma prawo do osobistego bezpośredniego brania udziału w obradach walnego zgromadzenia, uchwalania zmian statutu, głosowania nad projektami uchwał, zgłaszania projektów uchwał i poprawek do tych projektów, itp.
Wprowadzając powyższe zmiany ustawodawca jednocześnie, przepisem intemporalnym (patrz art. 9 ust. 1 noweli), zobowiązał spółdzielnie mieszkaniowe istniejące w dniu wejścia w życie noweli do dokonania zmian swoich statutów nie później niż do dnia 30 listopada 2007 r. oraz zgłoszenia tych zmian do Krajowego Rejestru Sądowego w ciągu 30 dni od dnia podjęcia uchwały, nie później niż do dnia 30 grudnia 2007 r. Jednocześnie ustawodawca wskazał, iż do czasu zarejestrowania zmian statutów, postanowienia dotychczasowych statutów regulujące funkcjonowanie zebrania przedstawicieli pozostają w mocy (patrz art. 9 ust. 2 noweli).
Treść art. 83 usm została zakwestionowana jako niezgodna z Konstytucją przez grupę posłów na Sejm PR oraz Rzecznika Praw Obywatelski we wnioskach złożonych do Trybunału Konstytucyjnego odpowiednio w dniach 14 listopada 2007 r. i 10 stycznia 2008 r.; przy czym Rzecznik wycofał swój wniosek w dniu 23 października 2008 r. Część spółdzielni mieszkaniowych świadomie nie dostosowała swoich statutów do nowego stanu prawnego, w tym przede wszystkim wynikającego z art. 83 usm, motywując swoje działanie oczekiwaniem na rozstrzygające orzeczenie Trybunału w zakresie zaskarżonych przepisów.
Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 15 lipca 2009 r., sygn. K 64/07, umorzył postępowanie w zakresie odnoszącym się do zgodności z Konstytucją art. 83 usm uznając m. in. w uzasadnieniu, że „Zarzuty zgłoszone w odniesieniu do art. 83 ust. 1 u.s.m., a w zasadzie do zdania pierwszego tego przepisu (por. treść wniosku grupy posłów), nie zostały odpowiednio uzasadnione przez wnioskodawcę w kontekście wskazanego w petitum wzorca kontroli (art. 32 Konstytucji)”.
Jednocześnie podkreślić należy, że skuteczność ustawy nie zależy od potwierdzenia jej konstytucyjności przez Trybunał Konstytucyjny. Każda ustawa korzysta z domniemania zgodności z Konstytucją od jej wejścia w życie do ewentualnego stwierdzenia niezgodności przez trybunał Konstytucyjny i powinna być stosowana. Błędne były zatem twierdzenia części spółdzielni, że do czasu takiego rozstrzygnięcia wykonalność ustawy pozostaje w zawieszeniu.
Obecnie w spółdzielniach mieszkaniowych funkcjonują:
1. walne zgromadzenia – dotyczy to spółdzielni, które dostosowały swoje statuty do nowego stanu prawnego, a zmiany zostały zarejestrowane przez sądy rejestrowe,
2. zebrania przedstawicieli członków – dotyczy to spółdzielni, które:
a) dostosowały swoje statuty do nowego stanu prawnego, zgłosiły w ustawowym terminie zmiany do sądów rejestrowych, lecz zmiany nie zostały zarejestrowane,
b) przygotowały projekt zmiany statutu lecz organ uprawniony (walne zgromadzenie lub zebranie przedstawicieli członków) nie podjął uchwały w tym zakresie,
c) zaniechały dostosowania statutu do nowego ładu prawnego.

Należy zauważyć, że ustawodawca w art. 9 ust. 1 noweli określił jednoznacznie ramy czasowe dla dokonania zmian w statutach, tj. 30 listopada 2007 r. Przepis art. 9 ma charakter wyjątkowy, dopuszczający w ograniczonych ramach czasowych funkcjonowanie spółdzielni mieszkaniowych na „starych” zasadach. Reguły wykładni zabraniają stosowana wykładni rozszerzającej w stosunku do przepisów o charakterze wyjątkowym dopuszczając jedynie wykładnię zwężającą (zasada exceptiones non sunt extendendae). Zatem, z uregulowania ust. 2 noweli można wyinterpretować jedynie normę, która dopuszcza funkcjonowanie w spółdzielni mieszkaniowej zebrania przedstawicieli do czasu zarejestrowania statutów i to jedynie w tych spółdzielniach mieszkaniowych, w których uchwalono zmiany statutu i złożono stosowny wniosek do sądu rejestrowego do dnia 30 grudnia 2007 roku, lecz wniosek nie został jeszcze rozpoznany.
W spółdzielniach, które nie podjęły działań, o których mowa w art. 9 ust. 1 noweli, bądź które przygotowały projekt zmiany statutu lecz organ uprawniony (walne zgromadzenie lub zebranie przedstawicieli członków) nie podjął uchwały w tym zakresie – zebrania przedstawicieli członków po ww. terminie, tj. po 30 grudnia 2007 r. nie mogą być uznane za organ spółdzielni uprawniony do podejmowania uchwał, ponieważ takie uprawnienia z mocy art. 83 usm i art. 38 ups zastrzeżone są dla walnego zgromadzenia, zaś w obecnym stanie prawnym walne zgromadzenie nie może być zastąpione przez zebranie przedstawicieli.
Spółdzielnia zatem nie może stosować przepisu art. 9 ust. 2 i zwoływać zebrań przedstawicieli w sytuacji gdy nie dokonała zmiany swojego statutu, jak również jeżeli nie dołożyła należytej staranności aby znowelizowany statut zarejestrować.
Reasumując, należy stwierdzić, że nie dokonanie przez zebranie przedstawicieli zmian statutu w ustawowym terminie, tj. do dnia 30 listopada 2007 r., powoduje ten skutek, że nie ma możliwości uchwalenia takich zmian przez zebranie przedstawicieli w terminie późniejszym. Oznacza to, że zmiany w statucie po upływie ustawowego terminu mogą być dokonane jedynie przez walne zgromadzenie wszystkich członków. Dotyczy to również zwoływania walnego zgromadzenia w innych sprawach niż uchwalenie zmian statutu.
Zaniechanie i nie dostosowanie statutu do obowiązującego prawa, a tym samym funkcjonowanie zebrania przedstawicieli członków, tj. organu nieprzewidzianego w przepisach prawa i nie władnego podejmować żadnych uchwał, powoduje że podjęte przez niego wszelkie uchwały są na podstawie art. 58 kodeksu cywilnego jako sprzeczne z prawem bezwzględnie nieważne.
Z uwagi na powyższe informujemy, że nie przedłożenie w porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia członków spółdzielni mieszkaniowej projektu zmian statutu dostosowujących go do obowiązującego stanu prawnego, w tym m.in. do uregulowań art. 83 ust 1 usm, stanowi naruszenie prawa.
W wypadku skarg członków na uchylanie się spółdzielni od przygotowania zmiany statutu i funkcjonowanie organów spółdzielni wg norm sprzecznych z przepisami prawa, w tym wypadku zebrań przedstawicieli członków i grup członkowskich, traktowane będzie jako naruszenie prawa i skutkować będzie wnioskiem ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej do związku rewizyjnego właściwego dla danej spółdzielni lub do Krajowej Rady Spółdzielczej, w wypadku gdy spółdzielnia nie jest zrzeszona w żadnym z regionalnych związków rewizyjnych, o lustrację problemową takiej spółdzielni, zgodnie z uprawnieniami o których mowa w art. 93a ustawy Prawo spółdzielcze.
Należy przy tym zaznaczyć, że z uwagi na brak uprawnień organów administracji państwowej, w tym ministra infrastruktury, do dokonywania wykładni przepisów prawa oraz wydawania opinii prawnych w sprawach dotyczących osób prawnych i fizycznych, stanowisko prezentowane w niniejszej opinii nie ma charakteru wiążącego dla podmiotów stosujących prawo.
Zwracamy jednak uwagę, że na poprawność powyższej opinii wskazuje dotychczasowa sukcesywnie kształtująca się jednolita linia orzecznictwa sądów, które są organami uprawnionymi do dokonywania wykładni przepisów prawa, w tym wypadku przepisów art. 9 ust. 1 i 2 noweli. Na stronie internetowej Ministerstwa Infrastruktury zamieszczono fragmenty niektórych, istotnych dla omawianej problematyki, orzeczeń sądowych.

Drukuj