Za rok bezwzględne eksmisje

Uzależnienie eksmisji od przyznania lokalu zastępczego jest bezprawne. Dotyczy to szczególnie sytuacji osób, wobec których sąd orzekł eksmisję w wyroku za znęcanie się nad rodziną – orzekł Trybunał Konstytucyjny. 4 listopada 2010 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący eksmisji do pomieszczenia tymczasowego.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że kwestionowany artykuł 1046§ 4 kodeksu postępowania cywilnego, ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. jest niezgodny z art. 2 i wynikającą z niego zasadą prawidłowej legislacji, z art. 45 ust. 1 oraz z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji, a ponadto w zakresie, w jakim dotyczy wykonania obowiązku opróżnienia lokalu mieszkalnego orzeczonego wyrokiem sądowym z powodu znęcania się nad rodziną, jest niezgodny także z art. 71 ust. 1 konstytucji.
Powyższy przepis traci moc obowiązującą z upływem dwunastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.

Zdanie odrębne zgłosił sędzia TK Mirosław Granat.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 1046§ 4 k.p.c. jest sprzeczny z zasadą poprawnej legislacji wywiedzioną z art. 2 konstytucji. Stopień niedookreśloności kwestionowanego przepisu jest tak znaczny i dotyczy tak wielu elementów, że uniemożliwia prawidłową wykładnię i stosowanie zaskarżonego przepisu, a zwłaszcza jednoznaczne ustalenie praw i obowiązków dłużnika, wierzyciela i gminy w odniesieniu do zapewnienia dłużnikowi pomieszczenia tymczasowego. Trybunał wskazał, że wobec niewykonania przez ustawodawcę postanowienia sygnalizacyjnego o sygn. S 2/08 i w świetle praktyki stosowania art. 1046§ 4 k.p.c. w postępowaniu egzekucyjnym stan braku precyzji i nieokreśloności zaskarżonego przepisu utrzymuje się nadal.

W ocenie trybunału brak precyzyjnego określenia obowiązków podmiotów wskazanych w art. 1046§ 4 i§ 5 k.p.c. związanych z zapewnieniem dłużnikowi pomieszczenia tymczasowego powoduje, że podmioty te nie podejmują efektywnych czynności w tym kierunku. W konsekwencji komornik, który na podstawie art. 1046§ 4 k.p.c. jest zobowiązany do wstrzymania czynności egzekucyjnych, nie jest w stanie wykonać prawomocnego wyroku sądowego. Wskazana sytuacja powoduje w praktyce, że wyroki eksmisyjne nie są wykonywane lub są wykonywane ze znacznym opóźnieniem.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że zagwarantowanie ochrony członkom rodziny osoby, w stosunku do której orzeczono eksmisję ze względu na znęcanie się nad rodziną, jest szczególnym obowiązkiem władz publicznych wynikającym z art. 71 ust. 1 konstytucji. Ze wskazanego przepisu konstytucji oraz art. 1046§ 4 k.p.c. można wyinterpretować obowiązek gminy w postaci zapewnienia pomieszczenia tymczasowego w celu wykonania eksmisji z powodu znęcania się nad rodziną. Jednakże orzeczenia eksmisyjne nie są w wielu przypadkach wykonywane lub są wykonywane ze znacznym opóźnieniem. Wynika to z braku precyzji zaskarżonej regulacji.

Trybunał Konstytucyjny wskazał, że w wyniku wstrzymania wykonania wyroku nakazującego opróżnienie lokalu na podstawie art. 1046§ 4 k.p.c. właściciel lub podmiot innych praw majątkowych nie może korzystać z lokalu i pobierać pożytków. Jest też poważnie ograniczony w możliwości dysponowania lokalem. Jest natomiast zobowiązany do opłacania podatków i ponoszenia innych obciążeń publiczno- i prywatnoprawnych dotyczących lokalu oraz wykonywania obowiązków związanych z jego utrzymaniem w należytym stanie. Wskazana sytuacja powoduje nieproporcjonalne rozłożenie ciężaru ochrony osób eksmitowanych przed bezdomnością, ograniczając istotę prawa właściciela lub podmiotu innych praw do lokalu niezgodnie z art. 31 ust. 3 konstytucji.

Konsekwencją orzeczenia trybunału jest utrata mocy obowiązującej art. 1046§ 4 k.p.c. Jednak natychmiastowe wyeliminowanie zaskarżonej regulacji z porządku prawnego spowodowałaby dopuszczalność wykonania eksmisji z lokalu mieszkalnego bez ustalenia, że dłużnikowi przysługuje lokal lub pomieszczenie, do którego może nastąpić przekwaterowanie albo bez zapewnienia pomieszczenia tymczasowego. Takiego stanu rzeczy nie można pogodzić zarówno ze standardami konstytucyjnymi jak i prawnomiędzynarodowymi.

Trybunał Konstytucyjny postanowił zatem o odroczeniu terminu utraty mocy obowiązującej wskazanych w sentencji przepisów o 12 miesięcy. Ma to na celu pozostawienie parlamentowi odpowiedniego czasu na dokonanie zmian ustawowych przywracających stan zgodności z konstytucją. Trybunał Konstytucyjny miał również na względzie okoliczność, że prace legislacyjne związane z problematyką, której dotyczy niniejszy wyrok zostały podjęte i znajdują się już na pewnym etapie zaawansowania.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Mirosław Granat, a sprawozdawcą był sędzia TK Stanisław Biernat.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

Drukuj