Nie będzie VAT-u od działek rolnych

Jedna z ogólnopolskich gazet poinformowała, że Naczelny Sąd Administracyjny uznał, iż osoby, które sprzedają grunty rolne jako działki budowlane, nie muszą od tych transakcji uiszczać podatku VAT. Prawda jest taka, że NSA tylko uchylił wyrok WSA w Olsztynie, ale z uzasadnienia orzeczenia wynika, że rzeczywiście VAT był pobierany niesłusznie. Trudno przypuszczać, aby urzędy skarbowe „dyskutowały” z orzeczeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, chociaż w polskich realiach, a zwłaszcza podatkowych, wszystko jest możliwe? Faktem jest, że spór Haliny i Czesława Walesiaków z jednej z podolsztyńskich wsi z fiskusem jest precedensowy. Walesiakowie na kilkudziesięciu hektarach ziemi uprawiali truskawki. Potem obszar swojego areału podzielili na działki budowlane i zaczęli je sprzedawać. Zdaniem skarbówki małżeństwo rolników powinno od takich transakcji odprowadzać podatek VAT. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie podzielił to stanowisko, innego jednak zdania był NSA. Sprawa jest tak skomplikowana, że NSA rozpatrując skargę kasacyjną musiał wystosować zapytanie prawne do NSA w poszerzonym składzie.
Bardzo ważką kwestią było ustalenie zgodności polskich uregulowań dotyczących VAT z ustawodawstwem unijnym. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego użyty w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT zwrot: „również wówczas (chodzi o to, kiedy trzeba płacić podatek – dop. KB), gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy”, jest wyrazem swoistej realizacji przez polskiego ustawodawcę opcji zawartej w art. 4 ust. 3 VI Dyrektywy UE. Realizacja tej opcji nie została przy tym ograniczona wyłącznie do dostaw budynków lub części budynków wraz z gruntem oraz działek budowlanych wymagających zdefiniowania – lecz do wszystkich czynności podlegających opodatkowaniu, które dokonywane sporadycznie w związku z działalnością handlową, usługową lub produkcyjną, są wykonywane przez dany podmiot.
Innymi słowy, jeśli dana czynność wykonana została poza zakresem działań producenta, handlowca, usługodawcy, pozyskującego zasoby naturalne, rolnika czy wykonującego wolny zawód, to w świetle art. 4 ust. 1 i 2 VI Dyrektywy z tytułu wykonania takiej czynności dany podmiot nie może być uznany za podatnika VAT i to bez względu na to, czy czynność tę wykonał jednorazowo, ale w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy, czy też wielokrotnie.
Taka zaś właśnie sytuacja występuje w przypadku omawianej sprawy, to znaczy sprzedaży przez daną osobę jej majątku prywatnego. Majątek taki nabywany bowiem był na własne potrzeby danej osoby, a nie z przeznaczeniem do działalności handlowej, a zatem jego sprzedaż zarówno w całości, jak i w częściach, jednemu lub wielu nabywcom, z zyskiem lub bez, nie może być uznana za działalność handlową ze skutkiem w postaci uznania tej osoby za podatnika VAT.
Stanowisko takie zaakcentował Europejski Trybunał Sprawiedliwości w orzeczeniu w sprawie C-291/92 pomiędzy FinanzamtÜlzen a Dieter Armbrecht stwierdzając, że nawet jeśli podatnik w rozumieniu Dyrektywy sprzedaje majątek, którego część przeznaczył na cele inne niż związane z prowadzoną działalnością (usługową) i którą to część zarezerwował na cele prywatne, w odniesieniu do sprzedaży tej części nie występuje on jako podatnik, a transakcja taka nie podlega opodatkowaniu.
Nadmienić trzeba, że w orzeczeniu tym Trybunał stwierdził, że w przypadku wyodrębnienia części nieruchomości do celów prywatnych rozróżnienie między częścią przeznaczoną na potrzeby działalności gospodarczej podatnika i częścią używaną do celów prywatnych musi opierać się na proporcji między wykorzystywaniem do celów prywatnych i do celów działalności gospodarczej w roku nabycia (podkreślenie sądu), nie zaś na kryterium podziału fizycznego.
Zdaniem NSA w świetle powyższego uprawniona jest teza, że przepisy art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o VAT powinny być rozumiane w ten sposób, że warunkiem sine qua non uznania, że dany podmiot działa w charakterze podatnika podatku od towarów i usług jest ustalenie, że działa on jako producent, handlowiec, usługodawca, pozyskujący zasoby naturalne, rolnik lub jako osoba wykonująca wolny zawód. Ani więc formalny status danego podmiotu jako podatnika zarejestrowanego, ani okoliczność, że dana czynność została wykonana wielokrotnie lub jednorazowo, lecz z zamiarem częstotliwości nie mogą przesądzać o opodatkowaniu tej czynności bez każdorazowego ustalenia, że w odniesieniu do tej konkretnej czynności podmiot ten występował w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.
NSA uznał, iż Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie podzielając stanowisko organów podatkowych co do uznania skarżących za podatników podatku od towarów i usług w zakresie sprzedaży działek budowlanych oparł swe rozstrzygnięcie jedynie na końcowej części przepisu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, stwierdzając, że już sam ujawniony zamiar powtarzania przez nich sprzedaży działek „ze swojego majątku” pozwala na zakwalifikowanie tych czynności jako działalności gospodarczej w rozumieniu tego przepisu. Poza sferą rozważań sądu pierwszej instancji pozostała zaś kwestia, czy czynności zakupu i sprzedaży działek wchodzących w skład majątku wspólnego skarżących dokonali oni jako handlowcy. Okolicznością przesądzającą nie może tu być – tak jak to przyjęto w zaskarżonym wyroku – jedynie sam fakt podziału gruntu na odrębne działki. Rozumowanie takie prowadziłoby bowiem do trudnych do zaakceptowania wniosków, że podmiot sprzedający poza działalnością gospodarczą np. swój prywatny samochód nie ma statusu podatnika w przypadku, gdy zbywa go w całości, a uzyskuje ten status sprzedając go w częściach.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego nabycie przez skarżących w 1991 nieruchomości rolnej nie nastąpiło w celach handlowych, lecz prywatnych, nie można zatem wobec nich wymagać zapłaty podatku tytułem VAT. Po takim orzeczeniu NSA trudno przypuszczać, aby WSA w Olsztynie nadal utrzymał w mocy decyzje olsztyńskiej skarbówki, ale wpierw trzeba poczekać na wyrok trybunału, chociaż ustalenia NSA już powinny być obowiązujące dla organów podatkowych i skarbowych.

Drukuj